Debet va kredit buxgalteriya hisobida ishlatiladigan tushunchalardir. Debet - bu hisobning chap tomoni, lotincha "kerak" so'zidan kelib chiqqan. Hisobning o'ng tomoni qarz deb nomlanadi va lotincha - "ishonish" dan keladi.
Hisob-kitob tomonlarining ushbu belgilanishi tarixiy jihatdan rivojlangan. Ular buxgalteriya hisobining mohiyati etkazib beruvchi va qarzdor, qarz oluvchi va bankir o'rtasidagi munosabatlarni aks ettirishdan iborat bo'lgan rivojlanish bosqichida paydo bo'ldi.
Hozirda ushbu atamalar o'z ma'nosini yo'qotdi. Hisobvaraqning debetida buxgalteriya hisobida qayd etilgan faktlarga qarab korxona mol-mulki yoki mulkiy huquqlari ko'rsatilgan.
"Debet" atamasi "debet aylanmasi" tushunchasi bilan bog'liq bo'lib, u ma'lum bir vaqt ichida amalga oshirilgan, tashkilot mulkining ko'payishiga yoki ularning shakllanish manbasining pasayishiga olib keladigan xo’jalik operatsiyalarini o'z ichiga oladi. Muayyan vaqt bo'yicha ma'lum bir hisobvaraqda qayd etilgan mulkning holati debet balansi deb ataladi.
Kredit - korxonaning majburiyatlarini (mulkni shakllantirish manbalarini) aks ettirish uchun zarur bo'lgan hisobning qarama-qarshi tomoni. Binobarin, kredit aylanmasi - bu uning majburiyatlari (passivlari) oshishiga yoki aktivlarning pasayishiga olib keladigan xo’jalik operatsiyalari.
Shunday qilib, hisobvaraqda qayd etilgan xo’jalik operatsiyalari u ochilgan mablag’lar guruhining oshishiga yoki kamayishiga olib keladi. Va hisobning har bir tomoni miqdorlarning kamayishi yoki ko'payishini alohida aks ettirish uchun mo'ljallangan. Faol hisobvaraqlarda (mulkiy hisobvaraqlarda) xo'jalik operatsiyalarini aks ettirishda debet aylanmasi unda ko'rsatilgan miqdorlarning ko'payishini ko'rsatadi. Passiv schyotlar (tashkilotning majburiyatlari to'g'risidagi schyotlar) bo'yicha debet aylanmasi, aksincha, ularning kamayganligini ko'rsatadi. Faol schyotlar bo'yicha kredit aylanmasi unda qayd etilgan summalarning kamayishini, passiv schyotlar uchun esa ularning ko'payishini anglatadi.
Hisob-kitobda ikki tomonning ishtirok etishi, u bo'yicha operatsiyalarni alohida hisobga olish (o'sish va pasaytirish), shuningdek, yozuvdagi yozuvlarning qulayligi bilan bog'liq.
